Đông Ngàn là tên một huyện thuộc tỉnh
Bắc Ninh,
Việt Nam trước năm 1912, tương ứng với địa giới thị xã
Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh và một phần các huyện
Đông Anh,
Gia Lâm, thành phố
Hà Nội ngày nay.Tên huyện Đông Ngàn có từ
thời Trần (thế kỷ 13)
[1]; lấy theo tên huyện lỵ là xã Đông Ngàn tổng Đông Ngàn
[2].
Thời thuộc Minh (1214-1227), huyện Đông Ngàn thuộc châu Vũ Ninh.
[1]Từ
thời Lê (thế kỷ 15) đến cuối
thời Nguyễn (đầu thế kỷ 20), huyện Đông Ngàn thuộc phủ Từ Sơn.
[1]Vào năm 1469 thời vua
Lê Thánh Tông triều
Hậu Lê, Đông Ngàn là một trong 5 huyện thuộc phủ Từ Sơn, thừa tuyên Kinh Bắc, cùng với các huyện
Quế Dương,
Võ Giàng,
Tiên Du,
Yên Phong. Thừa tuyên Kinh Bắc khi đó gồm có phủ Thuận An (năm 1862 được đổi là phủ
Thuận Thành), phủ Từ Sơn, phủ Bắc Hà (tương ứng với huyện
Sóc Sơn, Hà Nội và các huyện
Hiệp Hòa,
Việt Yên, tỉnh
Bắc Giang hiện nay), phủ
Lạng Giang.
[3]Năm 1490 thời vua
Lê Thánh Tông, trong bản đồ của nhà Lê ghi tên đất này là xứ
Kinh Bắc, sau gọi là trấn Kinh Bắc.
[3]Năm 1831 thời vua
Minh Mệnh triều Nguyễn, huyện Đông Ngàn thuộc phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
[3]Năm 1876, nhà Nguyễn tách một phần huyện Đông Ngàn để thành lập huyện Đông Khê, sau đổi là Đông Anh.
[3]Vào thế kỷ 15, huyện Đông Ngàn có 88 xã và 1 châu. Thời
Gia Long (1802-1819), huyện có 13 tổng với 96 xã, thôn, phường.
[1]Đầu thế kỷ 20, một phần huyện Đông Ngàn (3 tổng: Tuân Lệ, Xuân Canh, Cổ Loa) cùng với một phần huyện Kim Anh (tổng Kim Anh và 3 xã của tổng Phù Lỗ), một phần huyện Yên Phong (3 xã của tổng Phương La) được sáp nhập để thành lập huyện Đông Anh,
tỉnh Phúc Yên.
[1]Năm 1912, huyện Đông Ngàn được đổi tên thành huyện Từ Sơn.
[3]Ngày
20 tháng 4 năm
1961, 10 xã và 1 thị trấn của huyện Từ Sơn, bao gồm các xã:
Liên Hà,
Vân Hà,
Dục Tú,
Quang Trung,
Đông Hội,
Mai Lâm,
Tiền Phong,
Đình Xuyên,
Dương Hà,
Ninh Hiệp, thị trấn
Yên Viên cùng với toàn bộ huyện Gia Lâm và một số xã thuộc các huyện Tiên Du, Thuận Thành được chuyển từ tỉnh Bắc Ninh về thành phố Hà Nội
[3] (nay các xã, thị trấn nói trên thuộc các huyện Đông Anh và Gia Lâm).Hiện nay, địa danh "Đông Ngàn" chỉ còn được dùng để chỉ phường
Đông Ngàn, đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc thị xã Từ Sơn, được thành lập vào năm 2008 trên cơ sở thị trấn Từ Sơn cũ.
